Door Elien Rogaar
Zelfmanagement is een van de vier principes van de Future Search-methodologie waarop ik leun bij het ontwerpen en faciliteren van bijeenkomsten en workshops. Maar ik ervaar hierin wel een dilemma: aansturen en controleren versus loslaten.
Hun worsteling oplossen?
Een voorbeeld: als ik tijdens een workshop een subgroep zie worstelen en ik spanningen in hun groepsdynamiek zie, ga ik dan naar deze groep toe om hen te helpen? Of laat ik ze? Hoewel ik hun worsteling zie, moet ik het loslaten en ‘op mijn handen gaan zitten’. Waarom? Het is aan de groep om verantwoordelijkheid te nemen voor hun werk, samenwerking en resultaten. Zij kunnen ermee omgaan. Hoewel loslaten contra-intuïtief is, weet ik dat als ik naar hen toe zou gaan om in te grijpen, om te “redden” of me ermee te “bemoeien”, dit ze afhankelijk zou kunnen maken van hulp van buitenaf.
Deelnemers opjagen?
Een ander voorbeeld is het dilemma van het al dan niet opjagen van deelnemers om na groepswerk en pauzes opnieuw te beginnen in de plenaire zaal. Wat ik als facilitator geleerd heb te doen, is op het aangegeven tijdstip weer te beginnen in de plenaire ruimte, met wie er op dat moment ook is. De deelnemers ervaren aan het begin van de workshop dat de afgesproken structuur en tijdschema’s serieus worden genomen.
Hun rommel opruimen?
Een derde voorbeeld: als ik flipovers met waardevolle aantekeningen van subgroepen in een hoek van de kamer zie liggen, pak ik dan de flipovers en zoek ik uit van welke groep ze zijn? De drang is er om dat te doen, om te controleren en te helpen. Maar ik weet dat ik het moet loslaten. Ik vertel en stimuleer de deelnemers om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen groepswerk op flips, post-its, notities enz. En ik geef ze een plek aan de muur voor hun oogst.
Triviale voorbeelden? Bewuste keuzes!
Deze voorbeelden lijken misschien eenvoudig, triviaal, futiel. Het lijkt misschien dat ik niet veel doe als facilitator, en dat loslaten onverschilligheid zou suggereren. Maar ik zie deze simpele maatregelen en de houding van de begeleider als kleine trucjes en bewuste keuzes om zelfmanagement aan te moedigen als een sleutel tot eigenaarschap.
Naast deze houding van ‘op mijn handen zitten’, is een maatregel die ik toepas om zelfmanagement aan te moedigen om de deelnemers zichzelf te laten organiseren in een subgroep. Eén persoon modereert de dialoog, een andere persoon maakt aantekeningen voor collectieve verslaglegging, een derde persoon houdt de tijd bij en een vierde persoon brengt in de plenaire sessie verslag uit over de resultaten van het groepswerk.
Zelfmanagement is de sleutel
Ik leerde over het principe van het aanmoedigen van zelfmanagement in een training over Future Search van Marvin Weisbord en Sandra Janoff. Het was een eye-opener, zoals de titel van hun boek het zegt: ‘Don’t just do something, stand there!’ Tegelijkertijd moest ik afleren om me ermee te bemoeien en om te ‘bemoederen’, en mijn drang loslaten om mensen te helpen, om ‘voor deelnemers te zorgen’ en om in te grijpen.
Ik heb gezien dat het omgekeerde beter werkt: het aanmoedigen van zelfmanagement leidt tot een hogere kwaliteit van dialoog en output, betrokkenheid en eigenaarschap. Want wiens proces is dit eigenlijk?